#26 Wat is Redelijk Geloof?

December 26, 2018

Q

Waardoor is een geloof redelijk, en wie bepaalt welk geloof redelijk of niet is?

KelliVerenigde Staten

Dr. craig’s response

A

Kelli, jouw simpele en ontwapenende vraag is in feite een erg diepe en belangrijke. Als we een organisatie “Reasonable Faith” noemen, dan moeten wij een goed idee hebben van waarover wij het hebben!

Laat mij het eerste deel van jouw vraag behandelen door belangrijke termen te definiëren. Met “redelijk” bedoel ik rationeel. Wat betekent het voor een geloof om rationeel te zijn? Volgens Alvin Plantinga, the grootste Christelijke epistemologist die tegenwoordig schrijft, kan “rationeel” op twee manieren worden begrepen.

Ten eerste kan het betekenen, zoals Plantinga het zou noemen, dat de gelovige zich binnen zijn “epistemische rechten” bevindt om te geloven wat hij gelooft. Het idee is hier dat mensen bepaalde verplichtingen wat betreft het geloven hebben. Terwijl ik hier aan mijn bureau zit, schijnt er een computer voor mij te zijn. Ik zou het recht niet hebben om te geloven dat er voor mij een paard staat. Zo’n geloof zou dus irrationeel zijn. Aan de andere kant is mijn geloof dat er een computer voor mij staat tegen geen enkele intellectuele plicht, en daarom is het voor mij rationeel. Jazeker, ik ben geneigd te zeggen dat zo’n geloof zelfs rationeel verplicht is voor mij.

Een alternatieve manier om te begrijpen wat het betekent voor een geloof om rationeel te zijn is met de termen die Plantinga een persoon zijn “noëtische structuur” noemt. Een noëtische structuur is een persoon zijn systeem aan geloven. Sommige geloven zullen worden gebaseerd op andere geloven, en dus hoger in de structuur zijn. Maar het fundament van de structuur zal een collectie aan basisgeloven zijn die niet vanuit andere geloven wordt gederiveerd, maar die meteen in bepaalde omstandigheden waarin een persoon is voor waar worden aangenomen. Een persoon is rationeel voor zover hij geen fout in zijn noëtische structuur toont. Een voorbeeld van een fout systeem aan geloven zou één zijn waarbij een persoon A op basis van B gelooft en B op basis van A, waarbij er dus circulariteit in zijn geloofsstructuur is. Of een persoon kan een geloof als basisch aannemen, ook al is dit geloof voor hem niet terecht basisch (bijvoorbeeld, het geloof in de Grote Pompoen zonder gegronde reden); of hij zou misschien een geloof afwijzen die voor hem eigenlijk terecht basisch moet zijn (Plantinga denkt dat geloof in God voor de meeste mensen terecht basisch moet zijn). Een persoon die een imperfecte noëtische structuur heeft is irrationeel met betrekking tot het verkeerde geloof. Een persoon die een geloof aanhoudt zonder enige fout met betrekking tot dit geloof is rationeel in het aanhouden van dit geloof.

Nu is het belangrijk om op te merken hoe extreem gematigd het is om te zeggen dat een geloof voor iemand rationeel of redelijk is. Als een geloof voor iemand rationeel moet zijn, hoeft dit geloof niet eens waar te zijn, en niet eens te worden bewezen, laat staan dat er met zekerheid moet worden geweten of het waar is. De persoon moet gewoon binnen zijn epistemische rechten blijven of geen fout in zijn noëtische structuur hebben met betrekking tot dat geloof. Maar het geloof zou onwaar kunnen blijken. Isaac Newton was bijvoorbeeld duidelijk binnen zijn rechten om de waarheid van zijn ontdekte natuurkunde aan te houden, ook al werd er 300 jaar later door natuurkundigen ontdekt dat Newtoniaanse natuurkunde achtergelaten zou moeten worden als het ging om objecten die met snelheden bewogen die bijna lichtsnelheid naderden. Niemand zou zeggen dat Newton, ook al bleek later dat hij fout zat, irrationeel was.

Dus als men zegt dat het Christendom een redelijk geloof is, maakt men eigenlijk een zeer gematigde bewering! Zo’n bewering voortzetten betekent niet dat de Islam of het atheïsme geen redelijke geloven zijn. Nu denk ik vanzelfsprekend dat het Christendom niet alleen rationeel is, maar ook waar, en dat diens concurrenten onwaar zijn. Maar mijn procedure illustreert, wat ik zo noem, het principe van apologetische gematigdheid. Dat wilt zeggen dat het beter is om de lat laag te leggen door gematigde beweringen te doen en om dan hoger te komen door veel meer dan dat er is beweerd te demonstreren, in plaats van dat de lat hoog wordt gelegd waarbij extravagante beweringen voor het Christendom zodanig worden voortgezet dat het moeilijk is het doel te bereiken. Hierdoor toon je zowel nederigheid vis à vis de ongelovige en ga je zijn verwachtingen voorbij door het aanbieden van bewijs dat veel meer sufficiënt is om je gematigde bewering te rechtvaardigen.

Wat bedoel ik dan met de term “geloof”? Nogmaals, er zijn twee manieren om deze term te begrijpen. Aan de ene kant kan iemand de inhoud van (Christelijke) religie bedoelen. In deze zin wordt “geloof” gebruikt om de waarheidsclaims van het (Christelijke) geloof aan te duiden. In deze zin kunnen we bijvoorbeeld de verschillen van het Christelijke geloof en het Islamitische geloof aanduiden. Als we het over geloof in deze zin hebben, bedoelen we een corpus aan doctrines. Zeggen dat het geloof in deze zin redelijk is, is om te beweren dat deze doctrines rationeel zijn om te accepteren.

Aan de andere kant kan “geloof” betekenen de handeling van het geloven. Volgens de Protestantse Hervormer Martin Luther heeft het geloof in deze zin drie componenten. Ten eerste is er nōtitia, of begrip, oftewel men begrijpt de waarheidsclaim die wordt gemaakt. Ten tweede is er assēnsus of intellectuele acceptatie, waarbij men aanneemt dat de bewering in feite waar is. Het is niet alleen een kwestie van begrip: hij is het er mee eens. Tenslotte is er fīdūcia of vertrouwen. Het reddende geloof betreft niet alleen de intellectuele acceptatie van sommige doctrines, maar een volledige toewijding van het hart of het vertrouwen in God, over wie de beweringen worden gemaakt. Om te zeggen dat het Christelijke geloof in deze zin redelijk is, is om te zeggen dat het geloof in de God van de Bijbel rationeel is. De stap van het geloof nemen is dan een redelijke stap voor de intelligente en geinformeerde persoon.

In tegenstelling tot al de boze en luidmondige voorstanders van het zogenaamde “Nieuwe Atheïsme,” ben ik ervan overtuigd dat het Christelijke geloof, begrepen volgens de gegeven definities, uitgeprojecteerd redelijk is.

Nu vraag ik mij af, nu ik dit heb gezegd, of ik je vraag correct heb begrepen. Misschien vraag je niet om een verklaring van wat “redelijk geloof” betekent, maar voor criteria om te kunnen bepalen of een geloof redelijk is. Als dat de vraag is, dan stel ik voor om te kijken naar het eerste hoofdstuk van mijn boek Reasonable Faith over “Geloof en Rede” (“Faith and Reason”). Als een geloof redelijk is, is het logisch consistent, en sluit het bij de feiten van de ervaring aan, of deze nu wetenschappelijk, historisch of wat dan ook zijn. Zo’n systematische consistentie – zo wordt het genoemd – is alleen een noodzakelijke conditie voor de waarheid van een wereldbeeld, maar het kan ook een voldoende conditie zijn voor diens redelijkheid. Om diens waarheid te bepalen, zal men ook nog of deugdelijke argumenten moeten hebben gebaseerd op premissen plausibeler dan diens negaties zonder petitio principii, of anders een manier om diens waarheid te weten op een correctie basische manier. Ik heb beargumenteerd dat het Christendom, in tegenstelling tot andere geloven die ik ken, beide heeft.

Dus wie bepaalt welk geloof redelijk is? Nou, jij vanzelfsprekend! Wij allemaal. Zoals Pascal zei: het spel is al bezig; je hoeft alleen nog maar in te zetten. Waarop zet jij in?

Nu is het zo dat, als ik zeg dat je moet kiezen of bepalen, ik helemaal niet impliceer dat de waarheid van je keuze afhangt. Als je in de bergen wandelt en je moet kiezen welke weg van een vorkweg je neemt, dan zou het niet betekenen dat je keus bepaalt welk pad jou de veiligheid in brengt. Integendeel, de feiten bepalen al welk pad het ware pad is. Maar het ligt aan ons om de feiten te wegen, en om zo de belangrijke keus te maken, wat vaak in diepe onrust en onzekerheid gebeurt.

Maar als Christenen weten we dat niemand echt alleen is in het maken van de keuze om het Evangelie te geloven, want God heeft de Heilige Geest gestuurd om de wereld te overtuigen en om mensen naar Zich toe te trekken. Jezus beloofde dat, “Als een mens zijn wil het doen van God’s wil is, dan zal hij weten of mijn leer vanuit God is of dat ik met mijn eigen autoriteit spreek” (Johannes 7.17). Uiteindelijk zal het God Zelf zijn die oordeelt of een persoon in zijn historische omstandigheden een rationele keuze heeft gemaakt.

– William Lane Craig